CEPHALOPODA, Ewolucja i systematyka bezkręgowców
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
GROMADA: CEPHALOPODA (GŁOWONOGI)
1. Charakterystyka ogólna:
· wyłącznie morskie, pelagiczne lub bentoniczne
· wszystkie drapieżne
2. Budowa zewnętrzna;
· ciało zbudowane z 3 części: głowy worka trzewiowego i nogi
· głowa:
o silnie rozwinięta, u większości oddzielona przewężeniem od reszty ciała
o z przodu wyst. otwór gębowy otoczony wieńcem ramion, które powstają z przedniej części nogi i służą do łapania pokarmu. Ramiona głowonogów dwuskrzelnych wyst. w liczbie 8 (ośmiornice) lub 10 (mątwy, kałamarnice) i mają przyssawki lub oskórkowe haczyki. U samców jedno z ramion przekształcone jest w hektokotylus – narząd do przenoszenia spermy.
· worek trzewiowy - płaszcz tworzy po bokach dwa fałdy, zrośnięte po stronie brzusznej i obejmuje obszerną jamę płaszczową, która kontaktuje się ze środowiskiem za pomocą szczeliny lejka i szczeliny dolnej. Przez szczelinę dolną woda dostaje się do jamy płaszczowej, a przez lejek jest wyrzucana. Dzięki temu głowonóg się porusza.
· noga – przednia część zróżnicowana w ramiona, natomiast tylna w lejek – silnie umięśnioną, stożkowatą rurę.
3. Budowa wewnętrzna:
· pokrycie ciała – typowe, wyst. chromatofory
· muszla – u większości dwuskrzelnych jest szczątkowa i wrośnięta w ścianę worka trzewiowego, co określa się jako muszlę wewnętrzną.
· szkielet wewnętrzny – chrzęstny, u dwuskrzelnych silnie rozwinięty, osłania narządy wewn. i służy do przyczepu mięśni.
· układ nerwowy - wykazuje najdalej posunięta koncentrację wśród mięczaków, większość zwojów skupiona jest w głowie i okryta chrząstką, a całość nazywamy mózgiem.
· narządy zmysłów:
o oczy – parzyste, zlokalizowane na głowie, posiadają soczewki i są zdolne do akomodacji.
o statocysty
o ramiona zaopatrzone w liczne kom. dotykowe i chemoreceptory
o narząd podtarkowy – zmysł smaku
· jama ciała – podobnie jak u reszty mięczaków wyst. różnie wykształcone blastocel i celoma.
· układ pokarmowy:
o otwór gębowy otoczone wargą z dwoma szczękami
o gardziel z tarką, uchodzą do niej ślinianki
o przełyk cienki i długi
o żołądek wewn. pofałdowany, w końcowej części uchodzi do niego gruczoł trzustkowo wątrobowy (rozdzielony na dwie części).
o jelito tylne – uchodzi do niego gruczoł czernidłowy (sepiowy) – wyrzuca on brunatną wydzielinę tworzącą chmurę o znaczeniu obronnym.
· układ oddechowy – skrzela zlokalizowane w jamie płaszczowej.
· układ krwionośny:
o prawie zamknięty
o serce położone po stronie brzusznej, liczba przedsionków odpowiada liczbie skrzeli, u większości komora podzielona jest przegrodą na częsć lewą i prawą.
o naczynia i włosowate zbudowane ze śródbłonka, a naczynia tętnicze mają mięśnie.
o w osoczu wyst. hemocyjanina.
· układ wydalniczy – para metanefrydiów.
· układ rozrodczy:
o w worku trzewiowym samicy wyst. oddzielne gruczoły nidamentalne, których wydzieliny tworzą dodatkowe otoczki na jajach.
o kieszeń Needhama – obszerny worek na końcu nasieniowodu, w którym formowane są spermatofory
o u samców wyst. hektokotulus (spadiks) -narząd do przenoszenia spermy, powstający z przekształcenia jednego z ramion.
4. Rozmnażanie i rozwój:
· rozdzielnopłciowe
· zapłodnienie wewnętrzne
· większość jajorodna
· rozwój pozazarodkowy zachodzi bez larwy
PODGROMADA: DIBRANCHIATA (DWUSKRZELNE)
Głowonogi mające muszlę całkowicie obrośniętą płaszczem, w różnym stopniu zredukowaną, albo nie mające muszli, oddychające dwoma skrzelami.
RZĄD: TEUTHOIDEA (KAŁAMARNICE)
Loligo vulgaris (kalmar pospolity)
RZĄD: OCTOPODA (OŚMIORNICE)
Octopus vulgaris (ośmiornica pospolita)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]