CHINY

CHINY,

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

              CHINY             

Chiny, Pekin - Zakazane Miasto

Położenie i warunki naturalne Chin

Na terenie środkowej i wschodniej Azji, oblane wodami trzech mórz, leży najludniejsze państwo świata – Chiny. Wschodnią część kraju stanowią głównie tereny nizinne i niewysokie góry, na zachodzie królują wyżyny, niedostępne szczyty górskie i głębokie kotliny, północne obszary zajmują zaś obrzeża pustyni Gobi. Do najważniejszych rzek Chin należą Huang He i Jangcy. W południowo-zachodniej części kraju znajduje się najwyżej położony region świata – Wyżyna Tubetańska, którą otaczają góry: Himalaje i Karakorum. Ze względu na rozległą powierzchnię kraju i jego zróżnicowane warunki naturalne, Chiny znajdują się w zasięgu trzech sfer klimatycznych: zwrotnikowej, podzwrotnikowej i umiarkowanej. Aby uniknąć pory deszczowej czy tajfunu musimy dokładnie zapoznać się z warunkami pogodowymi (odnośnik do pogody) panującymi w poszczególnych regionach Chin.

Obszar 9 596 960 km2. Stolica Pekin.

Chiny graniczą na północy z Rosją i Mongolią, na wschodzie z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną, długi odcinek granicy wschodniej wyznaczają wybrzeża mórz: Żółtego, Wschodniochińskiego i Południowochińskiego, na południu graniczą z Wietnamem, Laosem, Myanmar, Indiami, Bhutanem i Nepalem, na zachodzie z Afganistanem, Tadżykistanem, Kirgistanem i Kazachstanem.

1 306,313 mln mieszkańców (2005), co daje średnią gęstość zaludnienia 140 osób/km2.

Inne większe miasta: Shanghai, Tianjin, Shenyang, Wuhan , Guangzhou.

Podzielone administracyjnie na 22 prowincje (bez Tajwanu), 5 okręgów autonomicznych, 3 miasta wydzielone.

Język urzędowy: chiński. Waluta narodowa - juan dzieli się na 10 jiao i 100 fenów.

Ludność

Mieszkańcy Chin stanowią ponad 20% ogółu ludności świata. Przyrost naturalny w 2005 wynosił 0,58%. Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Chińczycy Han (92% ogółu) oraz ludy Zhuang (1,4%, tj. ok. 16 mln), Huei (0,8%, tj. ok. 9 mln), Mandżurowie (0,8%, tj. ok. 9 mln), Miao (0,7%, tj. ok. 8 mln).

Ogółem terytorium Chin zamieszkują przedstawiciele ponad 50 narodowości. Najliczniejszą wspólnotę religijną tworzą wyznawcy taoizmu (20,1% społeczeństwa), kolejne miejsca zajmują buddyści (6%), muzułmanie (2,4%), chrześcijanie (0,2%).

W wyniku polityki komunistycznego rządu, aż 71,2% ogółu społeczeństwa deklaruje się jako bezwyznaniowi. Analfabeci 9%. Przeciętna długość życia mężczyzn 70 lat, kobiet 74 lata (2002). Jedynie 40% ludności mieszka w miastach.

Historia

Chiny są drugą, obok Mezopotamii, kolebką najstarszej i do dziś przetrwałej cywilizacji światowej. Pierwsze wzmianki o Chinach, pochodzące z 1600 p.n.e., dotyczą państwa plemiennego o ustroju niewolniczym (Szang In). Do III w. p.n.e. Chiny były rozbite na wiele wzajemnie zwalczających się państewek. Jednolite państwo powstało w 221 p.n.e. z inicjatywy króla Czeng, założyciela dynastii Cin. Podczas panowania tej dynastii wybudowano Wielki Mur Chiński, który spełniał rolę systemu obronnego przeciwko najazdom Hunów.

fragment Wielkiego Muru w prowincji Szansi

W okresie panowania dynastii Han (206 p.n.e. - 220 n.e.) Chiny wytworzyły swoją własną kulturę, która przetrwała do dnia dzisiejszego. Państwo przeżywało okres wielkiego wzrostu, znacznie rozszerzyło swoje terytoria, uruchomiło Szlak Jedwabny.

W latach 618-907 za panowania dynastii Tang, Szlak Jedwabny stał się największym szlakiem handlowym na świecie, a kultura chińska i buddyjska (buddyzm) osiągnęły wysoki poziom rozwoju.

W 1211 Chiny zostały podbite przez Czyngis-chana, którego wnuk Kubilaj ogłosił się cesarzem i założył dynastię Jüan. Rządy dynastii mongolskiej wywołały opór i bunty ludności, w ich wyniku władzę przejęła dynastia Ming (1368-1644). Za czasów panowania tej dynastii powstało wiele świątyń i pałaców, sztuka chińska osiągnęła szczyt swego rozwoju, nastąpiła stabilizacja gospodarcza i polityczna.

W XVI w. wezwani przez Portugalczyków (założycieli kolonii w Makao) na pomoc w stłumieniu powstania Mandżurowie, przejęli władzę w państwie i założyli dynastię Cing (1644-1911). Ostatni władca tej dynastii, poprzez zbyt biurokratyczne sprawowanie rządów doprowadził do konfliktów wewnętrznych i upadku gospodarczego kraju. Pod koniec XIX w. Chiny stały się jednym z najbiedniejszych państw świata. W latach 1840-1860 Chiny stoczyły z Francją i Wielką Brytanią trzy przegrane wojny, tzw. opiumowe, które doprowadziły do wybuchu największego w dziejach kraju powstania chłopskiego (powstanie Tajpingów, 1851-1864) oraz zmieniły cesarstwo chińskie w kraj półkolonialny.

Proklamowanie republiki

W 1911, w wyniku rewolucji burżuazyjno-demokratycznej, proklamowano Republikę Chińską, której prezydentem został Sun Jat-sen, utworzono partię Kuomintang. W 1912 uchwalono tymczasową konstytucję oraz otwarto Zgromadzenie Narodowe. W 1921 powstała Komunistyczna Partia Chin (KPCh), która w 1924 zainicjowała i stanęła na czele buntu chłopskiego.

W 1931 rozpoczęła się japońska inwazja Chin. Agresorzy na zajętych przez siebie obszarach utworzyli marionetkowe cesarstwo Mandżukuo ze stolicą w Changchun. Sukcesy Japonii doprowadziły do porozumienia KPCh z Kuomintangiem, które miało na celu wspólną walkę z najeźdźcą. Dalszy wzrost pozycji KPCh nastąpił w wyniku przystąpienia ZSRR do wojny z Japonią.

W 1945 Kuomintang, przy pomocy Stanów Zjednoczonych, podjął walkę z komunistami, która przekształciła się w wojnę domową, zakończoną zwycięstwem sił kierowanych przez KPCh. W 1949 powstała Chińska Republika Ludowa z przewodniczącym Mao Tse-tungiem na czele. Na początku lat 50., we współpracy z ZSRR, w Chinach przeprowadzono reformę rolną i nacjonalizację przemysłu.

Historia współczesna

W latach 1966-1976 miała miejsce w Chinach tzw. rewolucja kulturalna, w wyniku której represjami objęto ponad 700 tys. osób, ponad 32 tys. z nich zginęło. Po śmierci Mao Tse-tunga i tzw. przewrocie październikowym (1976) inspiratorzy rewolucji zostali usunięci ze stanowisk, aresztowani i osądzeni.

Nowe władze chińskie zainicjowały politykę liberalizacji gospodarki i zacieśnienia współpracy handlowej z krajami zachodnimi. W 1979 wypowiedziały ZSRR układ o przyjaźni i współpracy, podpisały traktat o pokoju i przyjaźni z Japonią, nawiązały stosunki dyplomatyczne ze Stanami Zjednoczonymi.

W 1982 zapoczątkowano reformy społeczne i gospodarcze mające na celu zdecentralizowanie zarządzania gospodarką i stworzenie systemu socjalistycznej gospodarki rynkowej. W 1989 w Pekinie odbyły się masowe demonstracje sił demokratycznych, w których wzięły udział miliony osób. Siły rządowe dokonały masakry studentów protestujących na Placu Tian'anmen, zabijając i raniąc tysiące ludzi.

W 1996 r. Chiny formalnie zakazały tortur.

16 II 1998 dotychczasowy premier Li Peng został wybrany przewodniczącym parlamentu, przy sprzeciwie znacznej ilości deputowanych. Obciąża się go odpowiedzialnością za brutalne i tragiczne w skutkach stłumienie demonstracji na placu Tian'anmen oraz hamowanie reform ekonomicznych.

Jednocześnie Jianga Zemina wybrano ponownie na prezydenta i najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych. Jego zastępcą został Hu Jintao, uważany za "technokratycznego liberała". Nowym premierem został zwolennik reform gospodarczych Zhu Rongji.

2003 Hu Jintao objął urząd prezydenta.

W tym samym roku Chiny dotknęła epidemia nietypowego zapalenia płuc (SARS), która wywołała kryzys społeczny i odbiła się na stanie gospodarki państwa. Działania chińskiego rządu mające na celu zatajenie informacji na temat rozprzestrzeniania epidemii i skuteczności kwarantanny spotkały się z gwałtowną krytyką społeczności międzynarodowej. 2004 przeprowadzono zmiany w konstytucji, wprowadzając m.in. nienaruszalność własności prywatnej; zainicjowano też program gospodarczy zmierzający do podniesienia poziomu życia wsi w zaniedbanych regionach. Wciąż ogromna skala naruszeń praw człowieka oraz ustawa antysecesyjna, która zapowiada podjęcie działań zbrojnych w przypadku ogłoszenia niepodległości przez Tajwan, stanowiły główne powody utrzymania w 2005 embarga na broń dla Chin.

W lipcu 2005 Chiny nawiedziły katastrofalne powodzie, w wyniku, których ucierpiało 90 milionów ludzi, woda zniszczyła ponad 700 tys. domów, a szkody powodziowe oceniono na 5,7 miliarda dolarów. Najbardziej ucierpiały południowe i wschodnie Chiny.

W sierpniu 2005 wprowadzono nowelizację ustawy o ochronie praw kobiet, w której oficjalnie zakazano molestowania seksualnego.

Październik 2005 Chiny wystrzeliły drugi załogowy statek kosmiczny. W listopadzie 2005 Chiny po raz pierwszy wpuściły sprawozdawcę generalnego ONZ ds. tortur - wg jego raportu tortury są w Chinach wciąż obecne, choć już na mniejszą skalę.

W marcu 2006 oficjalne weszło rozporządzenie zakazujące handlu organami ludzkimi.

Lipiec 2006 uruchomiono najwyżej położoną na świecie linię kolejową łączącą stolicę Tybetu Lhasę z Pekinem. Oddanie linii kolejowe wywołało protesty Tybetańczyków i organizacji na rzecz praw człowieka. Przekonują, że pociąg będzie narzędziem Chin służącym kolonizacji Tybetu.

Chiny - przyroda

Egzotyczna i baśniowa przyroda Chin, od wieków zachwyca przybywających tu turystów. Kilkaset parków narodowych i rezerwatów przyrody chroni tutejszą florę i faunę. Poszczególne regiony kraju pokrywają tajgi, lasy mieszane i zwrotnikowe, drzewa zimozielone, tungowce, wawrzyny i bambusy, a także stepy i skąpa roślinność wysokogórska. Wśród tutejszej flory zachowało się wiele reliktów, m.in. miłorzęby i metasekwoje. Rozległe obszary państwa porastają także pola ryżowe i inne rośliny uprawne. To właśnie z Chin wywodzi się herbata, brzoskwinie, pomarańcze i soja. Wśród zwierząt zamieszkujących różne regiony klimatyczne kraju, do gatunków najbardziej zagrożonych wyginięciem należy panda wielka i tygrys chiński.

Najciekawsze miejsca w Chinach

Do najchętniej odwiedzanych przez turystów miast chińskich, należą te największe i najbogatsze w zabytki: stołeczny Pekin, położony w delcie Jangcy – Szanghaj, duży port śródlądowy i najważniejsze miasto czasów dynastii Ming – Nankin, Hangzhou z Muzeum Chińskiej Herbaty, Suzhou z Muzeum jedwabiu i Xi’an ze słynnym Muzeum Terakotowej Armii. Dużym zainteresowaniem turystów cieszy się także światowe centrum biznesu – Hongkong, gdzie szklane nowoczesne wieżowce ulokowane są według tradycyjnych zasad feng shui. Jednym z najbardziej znanych symboli kraju jest kamienna pamiątka dawnej potęgi chińskich cesarzy – Wielki Mur Chiński, ciągnący się przez góry i doliny na długości ok. 2500 km. Niesamowitym klimat panuje w mieście Makau, które znane jest jako światowa stolica hazardu, a jednocześnie wspaniałe centrum kultury: znajdują się tu portugalskie pałace i fasada największego kościoła katolickiego w Azji – katedry św. Pawła. Aby poczuć się jak w chińskiej baśni, wystarczy odwiedzić średniowieczne miasteczko Lijang ze wspaniałym Parkiem Stawu Czarnego Smoka, pełnym mostków i pawilonów zawieszonych ponad taflą wody. Podobnie krajobrazy regionu Gulin, z jego fantastycznie ukształtowanymi wapiennymi skałami, zielonymi łąkami i meandrami rzeki Li, wprowadzą nas w iście bajkową rzeczywistość.

Kuchnia chińska

Chińska kuchnia jest bez wątpienia częścią dziedzictwa kulturowego tego kraju. Sztuka kulinarna rozwijała się wraz z rozwojem chińskiej cywilizacji – tradycja specjalnego przyrządzania potraw liczy sobie zatem już wiele tysięcy lat. Powstanie pierwszych publicznych restauracji datuje się na VIII w p.n.e.

Na całym świecie chińscy kucharze słyną z niezaprzeczalnego mistrzostwa. W wielu krajach działają chińskie restauracje - jednak szansę spróbowania autentycznych smaków tej kuchni mają tylko ci, którzy osobiście wybiorą się do Chin.

W chińskich restauracjach zaskakująca jest zawsze różnorodność serwowanych potraw. Ponieważ dla Chińczyków posiłek jest pewnym rytuałem, okazją do spotkania z rodziną lub przyjaciółmi – nie ma tu tradycji pojedynczych porcji. Poszczególne dania podawane są na półmiskach, które ustawia się na obrotowych nadstawkach, umieszczonych na okrągłych stołach. Rzut oka wystarczy, by zorientować się, że sposób podawania i przyrządzania potraw – to wręcz osobna dziedzina sztuki.

Bez względu na ilość spędzonych w Chinach dni – turyści nie mogą narzekać na kulinarną monotonię. Kuchnia chińska słynie bowiem z ogromnego zróżnicowania. Najprostsza teoria mówi, że w kraju istnieją cztery główne szkoły sztuki kulinarnej, wywodzące się z prowincji Shadong, Sichuan, Yangzhou i z Kantonu. Ale jest to duże uproszczenie, bo przecież mówiąc o chińskiej kuchni wspomnieć trzeba także o daniach cesarskich (do nich należy np. słynna kaczka po pekińsku), potrawach kuchni dworskiej, bogactwie kuchni etnicznych, o tzw. potrawach klasztornych (są to potrawy wywodzące się ze świątyń buddyjskich - mnisi klasztorni byli mistrzami w przygotowywaniu potraw wegetariańskich do złudzenia wyglądem i smakiem przypominających potrawy mięsne), czy o będących wyłącznie chińską specjalnością daniach terapeutycznych –Chińczycy od niepamiętnych czasów dodawali do potraw różne składniki o działaniu leczniczym, wykorzystując dietę w procesach leczenia i profilaktyki zdrowotnej. Bogactwo chińskich smaków jest naprawdę oszałamiające!

Chińczycy przywiązują wagę nie tylko do smaku potraw – ważne jest także to, w jakiej kolejności są one podawane – nigdy nie ma tu jakiejś przypadkowości. Obiad lub przyjęcie zawsze rozpoczyna się filiżanką gorącej herbaty. Ma ona za zadanie pobudzić aktywność żołądka i wzmóc nasz apetyt. Kolejność podawanych następnie dań jest ustalona i jednakowa we wszystkich szkołach kulinarnych. Najpierw serwowane są dania zimne, potem dania smażone. Po nich przychodzi kolej na dania główne. W przeciwieństwie do naszych zwyczajów – zupa zawsze pojawia się na końcu. Następnie podawane są słodkie potrawy i owoce, które zawsze kończą posiłek..

Nieodłącznym element chińskiego stołu są pałeczki. Mieszkańcy Państwa Środka szybko i zwinnie chwytają nimi swoje jedzenie. Prototypem tego rodzaju sztućców były zwykłe gałązki, których Chińczycy – kiedy potrafili już korzystać z ognia – używali do jedzenia pieczonego mięsa. Gałązki te stopniowo zmieniano na pałeczki podobne do tych, które stosuje się dziś i które wykonane mogą być z różnych surowców. W codziennym zastosowaniu są pałeczki z drewna, bambusa lub plastiku. Na eleganckich przyjęciach i bankietach stosuje się pałeczki z kości słoniowej. Złote i srebrne były domeną dworów cesarskich. Wszystkie – niezależnie od surowca z jakiego je wykonano - mają jednakowy przekrój. Są okrągłe lub kwadratowe.

Dla turystów sztuka posługiwania się tymi specyficznymi sztućcami początkowo wydaje się niemożliwa do opanowania. Nie jest to jednak aż tak trudne - trzeba tylko uważnie przyjrzeć się, jak Chińczycy operują pałeczkami i zwrócić uwagę na fakt, że dolna zawsze pozostać musi nieruchoma. Próby podejmowane podczas kilku kolejnych dni przynoszą efekt – posiłek zjedzony bez użycia widelca daje bardzo dużo satysfakcji.

Warto wiedzieć ze

Ponad 5 tysięcy lat temu starożytni Chińczycy HAN dali początek jednej z najstarszych cywilizacji świata. Byli przekonani, że zagospodarowany przez nich teren – to centrum Ziemi. Do dnia dzisiejszego ich potomkowie określają swój kraj mianem Zhonguo czyli Państwo Środka.

Najstarsza zachowana forma pisma chińskiego pochodzi z okresu dynastii Shang (1600 – 1046 1600 – 1046). Były to inskrypcje ryte na plastronach żółwi lub kościach łopatki wołu. Określano je wspólnym mianem „kości wróżebnych”.

Istnieją dowody na to, że jedwab znany był w Chinach już ponad 3 tysiące lat temu. Wg przekazu wynalazła go przed czterema tysiącami lat żona legendarnego Żółtego Cesarza, gdy jako pierwsza zauważyła jedwabnika budującego kokon.

Jednym z wynalazków chińskich jest latawiec. Jego historia sięga Okresu Wiosen i Jesieni (770 – 476 p.n.e.) Początkowo służył wyłącznie do celów wojskowych.

Najstarsze wyroby z laki, jakie archeolodzy znaleźli do tej pory na terenie Chin, pochodzą z Okresu Walczących Królestw (475 – 221 p.n.e.). Liczą więc blisko 2500 lat. Laka – to żywica z drzew Rhus Vernicifera, która twardnieje w zetknięciu z powietrzem. Od XVIII wieku wyroby te były - obok jedwabiu i porcelany - głównym towarem sprzedawanym Europie.

Nefryt uważany jest w Chinach za kamień – talizman. Jego obróbka znana była już w okresie dynastii Shang (1600 – 1046 p.n.e.). W późniejszym czasie, w okresie panowania dynastii Zhou (1046 -256 p.n.e.) powołano specjalny Urząd Nefrytowy. Przedmioty z tego kamienia wykorzystywane były przede wszystkim na dworach cesarskich. Nawet zmarli wyposażani byli w nefrytowe amulety.

Kalendarz gregoriański wprowadzony został w Chinach w 1911roku, do dziś niektóre święta obchodzone są jednak wg kalendarza księżycowego

Odnośniki